موضوعاتی که به دلیل تابو بودنشان در جامعه به‌راحتی نمی‌توان درباره آن‌ها صحبت کرد و شاید به همین دلیل در فضای مجازی مخاطبان پرطرفداری را به خود اختصاص می‌دهد و جماعتی که به دروغ خود را روان‌شناس، روان‌کاو، دازاین‌کاو، درمانگر معنوی و... می‌نامند، با انتشار ویدئوهای آموزشی در صفحه اینستاگرامشان برای خود فالوور جذب می‌کنند.
به گفته کارشناسان اگر بساط این روان‌شناس‌نماها و توصیه‌هایی که آن را روان‌شناسی زرد می‌نامند، برچیده نشود باید منتظر سیلی ویرانگر از آسیب‌های اجتماعی باشیم.
دستکاری در تاریخچه ذهنی انسان
نایب رئیس انجمن روان‌شناسی ایران در گفت‌وگو با ما گسترش روان‌شناسی زرد را معلول نبود کنترل کافی از سوی مراکز ناظر بر فعالیت این گونه افراد و کوتاهی مراجعه‌کننده در شناخت کافی از این به اصطلاح روان‌شناسان می‌داند.
دکتر شیوا دولت آبادی می‌افزاید: ارائه خدمات روان‌شناسی توسط فردی که دانش، مهارت و مجوز لازم را ندارد، می‌تواند به اندازه خطای یک پزشک و یا جراح خطرناک باشد و آسیب‌های جدی به فرد وارد کند.
وی تأکید می‌کند: با وجود گستردگی فعالیت‌ها در زمینه روان‌شناسی، سازمان نظام روان‌شناسی و مشاوره ایران تا آنجا که ممکن است، برخی از دکان‌های زرد را شناسایی می‌کند اما در عین حال باید به افرادی که بدون رعایت اخلاق حرفه‌ای وارد این عرصه شده‌اند و همچنین به اشخاصی که بدون توجه به دانش و صلاحیت و مجوز افراد، بی گدار به آب می‌زنند و از آنان مشاوره می‌گیرند، هشدار داد.
نایب رئیس انجمن روان‌شناسی ایران در پاسخ به این پرسش که مجوزهای لازم باید از سوی چه نهادی صادر شود، می‌گوید: از سال ۱۳۸۳ قرار بود سازمان نظام روان‌شناسی و مشاوره کشور متولی صدور مجوز باشد؛ اما به دلایلی مثل سابقه حضور افراد در برخی سازمان‌ها، این مجوزها از سوی نهادهایی همچون بهزیستی، قوه قضائیه یا وزارت بهداشت صادر شد که البته اگر صدور مجوزها تجمیع و توسط سازمان نظام روان‌شناسی کشور ارائه می‌شد سبب انسجام و نظارت جدی‌تر در رعایت و احقاق‌حق درمان‌جو، مددجو یا مراجع می‌شد.
چیزی شبیه کمدی تئاتر
دکتر مهدی امیری، بازرس سازمان نظام روان‌شناسی نیز در گفت‌وگو با ما ضمن بیان اینکه روان‌شناسی زرد پایه علمی ندارد و فرد تنها با توجه به تجربه و نظر شخصی خود و بدون مطالعه و پژوهش در رشته روان‌شناسی به انجام فعالیت می‌پردازد، اضافه می‌کند: این عده تنها با فن بیان خوبی که دارند با هدف کسب درآمد وارد موضوعات جذاب این حوزه می‌شوند تا به اصطلاح خودشان کمک بالینی به مراجعان ارائه دهند؛ در صورتی که در روان‌شناسی دانشگاهی، روی مشکل فرد ارزیابی علمی انجام شده و براساس تشخیص، دستورالعمل‌های درمانی اجرا می‌شود.
این عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی مشهد در ادامه می‌گوید: درواقع آن‌ها با ایجاد هیجان و خوشحالی برای مراجعان چیزی شبیه کمدی تئاتر راه می‌اندازند تا مخاطب جذب کنند و متأسفانه عده‌ای نیز به دلیل دسترسی آسان و رایگان یا ارزان‌قیمت بودن خدمات، به آن اقبال نشان می‌دهند.
بازرس سازمان نظام روان‌شناسی می‌گوید: بر اساس تفکر نقاد، برای رسیدن به منبع هر خبر باید آن‌قدر تحقیق کنید تا به منبع معتبر برسید؛ اما متأسفانه جامعه تفکر نقاد ندارد و به راحتی جذب این گونه مشاوره‌های آسیب‌زا می‌شود. وی در پاسخ به این پرسش که آیا روان‌شناسی زرد غیر از حضور در فضای مجازی، ردپایی در مطب‌ها نیز دارد، عنوان می‌کند: روان‌شناسی زرد هم در فضای مجازی و هم در مطب‌ها رو به گسترش است، اما اتفاق خوبی که در این زمینه از سوی سازمان نظام روان‌شناسی و مشاوره کشور افتاده این است که با همکاری پلیس فتا و اداره اماکن، نظارت جدی‌تری بر این گونه فعالیت‌ها در فضای مجازی و مطب‌ها شده است.
امیری از نقش رسانه‌ها در آگاهی‌بخشی به مردم می‌گوید و ادامه می‌دهد: آموزش باید از طریق رسانه‌ها صورت گیرد و سواد رسانه‌ای به جامعه تزریق شود تا هر چیزی را به راحتی نپذیرفته و باور نکنند.
وی ادامه می‌دهد: علاوه بر متخصصان روان‌شناسی، جامعه‌شناسان نیز معتقدند از هم پاشیدن زندگی افراد با تصمیم غلطی که بر اساس مشاوره‌های روان‌شناسی زرد دریافت می‌کنند یکی از خطرات جدی در این خصوص است. بنابراین باید دانست هرگز نمی‌توان از طریق مراکز مشاوره غیرمجاز، ره صد ساله را یک شبه طی کرد.
جعل عنوان در قانون مجازات اسلامی
مسعود اخوان فرد، دکترای تخصصی حقوق بین‌الملل نیز در گفت‌وگو با ما به پیامدهای جولان روان‌شناسان زرد از منظر حقوقی آن اشاره می‌کند و با بیان اینکه هرگونه جعل عنوان اعم از مدرک جعلی، سند، نوشته و... به لحاظ قانونی جرم محسوب می‌شود، ادامه می‌دهد: در فضای مجازی امکان راستی‌آزمایی و بررسی صحت سند برای همه به سادگی امکان‌پذیر نیست و این مسئله دو موضوع را تداعی می‌کند؛ یکی از منظر ارگان‌های ناظر، مانند پلیس فتا یا سازمان‌های بازرسی‌کننده در فضای مجازی و دیگری در ارتباط با مخاطبان این گونه تخلفات که باید به آن‌ها آگاهی داد به هر مطلبی در فضای مجازی برخورد کردند با زودباوری و ساده‌اندیشی آن را نپذیرند.
وی می‌افزاید: در فضای علمی و دانشگاهی کشور امکانات متعددی برای راستی‌آزمایی و بررسی مطالب وجود دارد اما متأسفانه در فضای مجازی ولنگاری خاصی مشاهده می‌شود که ارگان‌های مربوط و مسئول نظارت چندانی بر آن ندارند و همین موضوع زمینه‌ای است برای فریب افکار عمومی.
این استاد دانشگاه ادامه می‌دهد: گاه ممکن است اقدامات روان‌شناسی سبب القای تفکراتی شود که نتیجه خطرناکی به بار آورد. برای مثال می‌توان به مصادیقی اشاره کرد که در آن عده‌ای در فضای مجازی موجب انحراف فکری و در نهایت خودکشی افراد می‌شوند.
این حقوقدان تصریح می‌کند: اغلب این گونه موارد یک عنصر مادی دارد که جعل عنوان است، یک بخش معنوی که قطعاً نیت مجرمانه در آن مطرح است و دیگری عنصر قانونی است که به طور قطع آن را جرم می‌شناسند و در قوانین جاری مانند قانون مجازات اسلامی سال۱۳۹۲ به آن اشاره شده و مصادیقش را دادگاه ذی‌ربط تشخیص می‌دهد.
دکتر اخوان فرد با اشاره به ماده قانونی مرتبط با جعل عنوان خاطرنشان می‌کند: مواد قانونی مرتبط با این موضوع، ماده ۵۵۵ به بعد قانون مجازات اسلامی است. البته ماده ۵۲۳ می‌گوید جعل، عبارت از ساختن نوشته و سند یا ساختن مهر، امضای اشخاص رسمی یا غیررسمی، خراشیدن یا تراشیدن، قلم بردن یا الحاق، محو یا اثبات، سیاه کردن، تقدیم یا تأخیر تاریخ سند نسبت به تاریخ حقیقی یا الصاق نوشته‌ای به نوشته دیگر، به‌کار بردن مهر دیگری بدون اجازه صاحب آن و نظایر این‌ها به قصد تقلب است.
بنابراین انتظار بدیهی از قضات این است که اهمیت و عمق جرم و میزان خسارتی را که به مخاطب وارد شده به طور دقیق تحلیل کنند و چنانچه تسلطی بر این موضوع ندارند، از کارشناسان و متخصصان صاحب صلاحیت استفاده کنند، چراکه آن‌ها می‌توانند وسعت، عمق و شدت این مباحث را برای دادگاه به عینه بیان کنند.
نظر شما